Uiterst zeldzaam! Waarzeggersmand CHOKWE, DR Congo, 1900-1920

Zeer zeldzaam! en nog zeldzamer...zeer compleet! Waarzeggers mand van een Nganga ( soort shamaan) van de Chokwe uit de DR Congo.

Dit is werkelijk een museumstuk!!

De inheemse naam is Ngombo Ya Cisuk. De mand zelf moet gedateerd worden 1900-1920. Een aantal attributen in de mand is zeker ouder. Zo zit er oa een hyena tand in die zeker ouder is dan 1900 gezien de craquelé op de tand. De tanden van de hyena behoren tot de sterkte in het dierenrijk. Ik zal een aantal objecten achter elkaar benoemen. Het is overigens de nganga zelf die de symboliek van de objecten bepaalt! Na het benoemen van een aantal objecten uit de mand toon ik nog een meer algemene uitleg over de symbolische betekenis en functie binnen het divinatiesysteem en de culturele context.van dit soort objecten. Betekenis en symboliek kan zoals gezegd door een nganga ook anders geduid en gebruikt worden.

Het wat platte grijzige object gedroogde pad. De mand telt maar liefst 6 houten beeldjes, tuphele genoemd. Zo zien we oa een gehandicapt beeldje wat gebruikt werd bij het genezen van een ziekte. Een hartvormig beeldje wat de vrouwelijke energie en de liefde verbeeldt. Over de andere beeldjes hieronder een mogelijke interpretatie.

Verder zien we enkele dierlijke botten, een schedeltje van vermoedelijk een tree mouse of link rat, een voor de Congolezen mytisch nachtdiertje wat bijna niet te vangen is. Ze eten op de grond maar leven in holen en nesten in de bomen. Je komt ze vaker tegen in voodoo of Nganga settings. Verder een rond plantaardig object met twee knopen, schelpen, noten, kralen, een schildje, soort metalen ring, kalebasje met rammeltje, een munt, jungle noten, stenen kraal, pijpje bamboe en nog meer!

De mand heeft een doorsnede van 28 cm en de hoogte is 7 cm.
Het totaal gewicht is: 704 gram
Datering: ca 1900 !!
Provenance: De mand is in 1958 in situ gekocht door dhr Winand uit Kontich, België. Dat is tevens de provenance.

De mand is nog nimmer getoond op het internet en is nog nooit op de markt geweest! Komt direct uit de privé collectie van dhr Winand.

Hieronder voor de geïnteresseerden nog een interpretatie van de inhoud van de mand.

Foto van de losse houten figuurtjes op een rij

Hier zie je zeven houten objecten, elk met een specifieke vorm en functie:

1. Links – Gebogen object (oorvormig of slangachtig?)

Mogelijke betekenis:

o Kan symbool staan voor luisteren, communicatie of slangenergie (in Afrikaanse symboliek vaak krachtig, genezend of gevaarlijk).

o Kan ook een oor voorstellen → communicatie met voorouders of spirits.

2. Twee staande menselijke figuren (man/vrouw?)

o Vertegenwoordigen vaak specifieke personen in het leven van de raadpleger: familieleden, rivalen, voorouders of spirits.

o Het geslacht of attributen kunnen duiden op de aard van het probleem (bv. conflict, liefde, erfkwestie).

3. Kleine abstracte menselijke vormen

o Worden soms geassocieerd met kinderen, geesten van overledenen, of onvolgroeide ideeën/situaties.

4. Vorkachtig object (twee tanden)

o Kan symbool zijn voor splitsing, keuze, of tweedeling (beslissingen of conflicten).

5. Hartvormig voorwerp (laatste rechts)

o Lijkt op een hart of blad: staat waarschijnlijk voor liefde, emoties, of vrouwelijke energie.

6. het invalidenbeeldje wat ik al noemde en een functie heeft in zaken die met ziekte te maken hebben.

________________________________________

Foto van de mand in zijn geheel

De mand bevat een rituele verzameling van:

Figuren & symbolische sculpturen

• Zoals hierboven beschreven: deze objecten worden neergelegd of gegooid en geïnterpreteerd op basis van hun posities t.o.v. elkaar.

Dierlijke resten (botten, tanden, schedel)

• Staan voor de verbinding met de natuur en voorouderlijke krachten.

• Een schedel kan een specifieke spirituele gids vertegenwoordigen, of wijzen op een overleden familielid dat contact zoekt. In dit geval het schedeltje van een boommuis zoals ik al benoemde.

Knopen, schijven, kralen

• Knopen en ronde objecten symboliseren cycli, verbindingen of afsluitingen.

• Kralen dragen vaak genezende of beschermende kracht.

Schelp

• Kauri-schelpen zijn universeel in Afrikaanse divinatie: ze symboliseren geld, voorspoed, vruchtbaarheid of de stem van de voorouders. Ga ervan uit dat deze schelp in ieder geval deels ook deze symboliek heeft.

Tand van een hyena.

• Staat symbool voor kracht, manlijkheid, of spirituele macht.

. Schildje van een schildpad. Staat voor wijsheid en geduld, verbondenheid met aarde voorouders.

. Een stuk stekel van een stekelvarken. Interessante uitleg over de symboliek en het gebruik:

Symboliek van de stekelvarkenstekel

Bescherming en afweer

De stekelvarkenstekel symboliseert verdediging, zelfbescherming en waakzaamheid. In veel Afrikaanse culturen wordt het stekelvarken bewonderd omdat het zich verdedigt met natuurlijke wapens zonder zelf de aanval te zoeken.

In spirituele zin wordt dit vertaald naar bescherming tegen boze geesten, vloeken, of spirituele aanvallen.

Waarheid en doorprikken van leugens

De stekel fungeert als een spirituele naald, die de waarheid kan “doorprikken” of onthullen. In de context van waarzeggerij helpt het attribuut de waarzegger om door leugens, misleiding of verborgen waarheden heen te prikken.

Het kan symbool staan voor het vermogen van de nganga om de kern van een probleem te doorgronden.

Spirituele scherpzinnigheid

Omdat de stekel scherp is, staat het ook voor scherpzinnigheid, intellectuele helderheid en intuïtieve scherpte. Het helpt de waarzegger om de juiste interpretaties te maken.

Contact met de geestwereld

In sommige interpretaties wordt de stekel gezien als een antenne naar de geestenwereld – een geleider of kanaal waardoor de waarzegger boodschappen uit de onzichtbare wereld ontvangt.

Functionele rol in een waarzeggersmand

De waarzeggersmand bevat vaak tientallen objecten, elk met een specifieke spirituele betekenis: stukjes bot, schelpen, kralen, dierenresten, stukjes metaal, etc. De stekelvarkenstekel wordt:

Gebruikt als instrument om symbolisch aan te wijzen of te richten tijdens een ritueel.

Geïnterpreteerd afhankelijk van hoe en waar het valt wanneer de mand wordt geschud of geleegd tijdens de divinatie.

Gezien als een signaal dat er mogelijk een situatie is waarbij bescherming, verdere ondervraging, of alertheid nodig is.

De stekel is vaak deel van een breder systeem van symboliek die alleen door ingewijden volledig begrepen wordt. Het kan ook per regio of stam subtiel verschillen.

Een stekelvarkenstekel in een Congolese waarzeggersmand symboliseert bescherming, waarheidsvinding, scherpzinnigheid en spiritueel contact. Het helpt de waarzegger om onzichtbare realiteiten te “doorprikken” en wordt gezien als een krachtig hulpmiddel tegen spirituele dreiging.

Hoe wordt dit geïnterpreteerd?

De nganga (divinatiemeester) gooit of schudt de mand, en de positie van elk voorwerp ten opzichte van anderen wordt geïnterpreteerd via symboliek en intuïtie:

Bijvoorbeeld:

• Een figuur dichtbij een tand of bot → invloed van een overleden persoon.

• Een “hart” dat van andere objecten is afgekeerd → emotionele afstand of eenzaamheid.

• Splitsing (vork) tussen twee menselijke figuren → conflict of beslissing.

________________________________________

Conclusie

Deze Ngombo ya Cisuka bevat een rijk universum aan symboliek – elk object vertelt een deel van het verhaal. Het is de Nganga zelf die uiteindelijk de functie en symboliek bepaalt. De kracht van het systeem zit in hoe de voorwerpen zich tot elkaar verhouden, niet alleen in hun individuele betekenis. De mand is dus een levend orakel, een communicatiemiddel tussen mens, natuur en voorouders.

Ik heb geprobeerd om dit bijzondere object zo een verhaal mee te geven over de mogelijke symboliek en functie van de objecten.

Ik wil nogmaals benadrukken dat dit soort objecten veel zeldzamer zijn dan een Bacongo Nkisi bv en dat dit een uitzonderlijk rijk gevulde mand is!!

Een pronkstuk in iedere etno verzameling.

( Een stuk als dit kost op de Brafa of op het PFM in Parijs tussen de € 3000 en € 5000 )